معنای اصطلاحی اعتکاف در شرع مقدس اسلام آن است که انسان با انگیزه تقرب جستن به خداوند متعال حداقل سه روز در مسجد جامع اقامت کند. در اصطلاح دینی ودر تعریفی که حضرت امام خمینی (ره) در تحریر الوسیله از اعتکاف آورده اند عبارت است از: « ماندن در مسجد به قصد عبادت وبندگی حضرت حق».

معتکف ، یعنی کسی که اعتکاف نموده ، باید در مدت اعتکاف روزها را روزه بگیرد ودر تمام این مدت  بدون عذر مسجد را ترک نگوید واز کارهایی چون امر جنسی، خرید وفروش، بوییدن گیاهان معطر و مجادله وخودنمایی پرهیز کند.

اقسام اعتکاف

اعتکاف به خودی خود مستحب است ، ولی به وسیله نذر کردن یا با خداوند عهد بستن ویا سوگند یاد کردن واجب می شود.

نیت اعتکاف

سوال این است که خود ماندن در مسجد وروزه گرفتن به قصد اعتکاف کافی است ، یا آن که معتکف باید قصد کند عبادتی دیگر مانند قران خواندن ودعا کردن را نیز انجام دهد؟ بیشتر فقیهان برآنند که برای تحقق اعتکاف صحیح قصد ماندن در مسجد به عنوان اعتکاف به تنهایی کافی است ولازم نیست قصد عبادتی دیگر را بدان ضمیمه کنمود. از سوی دیگر ، برخی از فقها ، قصد عبادتی دیگر را شرط می دانند وبراین مبنا معتکف باید چنین قصد کند: سه روز در مسجد به قصد قربت می مانم تا عبادتی را (مانند دعا کردن ، قرآن خواندن و…) انجام دهم.

وقت نیت اعتکاف قبل از طلوع فجر روزی است که انسان دقصد دارد اعتکاف را شروع کند، بدین معنا که درآن هنگام باید این قصد را داشته باشد، بنلبر این همین قدر که کسی از شب ویا حتی روز قبل قصد داشته که اعتکاف نماید وبر عزم وقصد خود باقی ملنده کافی است.

زمان اعتکاف

از نظر زمانی دارای محدودیت خاصی نیست وهر زمانی که شرعا بتوان روزه گرفت ، اعتکاف نیز صحیح است . بنابراین اگر حتی یکی از سه روز اعتکاف با عید فطر یا قربان مصادف باشد ، اعتکاف صحیح نیست.زیرا روزه گرفتن در این روزها  حرام وباطل است . اعتکاف برای زنانی که در دوران عادت زنانگی به سر می برند ، جایز نیست ، زیرا آنان در این صورت هم از روزه گرفتن معذورند وهم از توقف در مسجد . از روایات به خوبی استفاده می شود که اعتکاف در دهه آخر ماه مبارک رمضان دارای فضیلت بیشتری است . اعتکاف در دهه آخر ماه رمضان با آماده سازی انسان برای درک لیله القدر وبهره برداری از فیض این شب گران قدر بی ارتباط نیست . در کشور ما اکنون اعتکاف در سه روز از ماه رجب ، در روزهای سیزدهم وچهاردهم و پانزدهم ماه رجب ، بیش از اعتکاف در دهه پایانی ماه رمضان رواج دارد. جا دارد فضیلت اعتکاف در این سه دهه ویا حداقل چند روز از آن برای مردم تشریح شود تا اقتدا به سنت وروش پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) کامل می گردد.

مشاهده از کتاب فرهنگ اعتکاف - خدیجه گرشاسبی -ص6-9